Differences (Khác biệt)

                                            * *

For many things, the logic in the Prajnaparamita ( Hệ Bát Nhã) does not have anything against the “laws of thought” of Aristotle, in the appearances and also in how cognizant forms of consciousness are intuited, perceived, as normally observed in Western philosophy and logic. To much the same degree for Eastern philosophy and logic also. Namely, law of contradiction, law of excluded middle, and, in the same line of thought, law of identity.

What happens is, for long, many have misconceived what is taught in the Prajnaparamita. (1)

Regarding the truth of Aristotle’s logic, here is what we can observe from the Prajnaparamita (PP) [ PP does not mention it, but in PP, we can observe there is no denial ] for many groups, sets of things, but not all (2)

1. The law of identity holds.

The rose is the rose, the iris is the iris

2. The law of contradiction (or non-contradiction) holds :

The rose is the rose, not the iris, or generally, perceptually, in cognizance and even in conception— not something which does not have exact characteristics of the rose.

3. Also holds the excluded middle . The rose can only be the rose, not at the same time the iris, or something else.When logicians start to put in the term “non-rose”, which by itself will bring in more problems. The matter becomes more problematic.

Why so, then the Prajnaparamita Hridaya Sutra (or, Heart Sutra, Tâm Kinh Bát Nhã) says :

The Have ( forms/characteristics) and the Have-not [or Void/Voidness, meaning void of (same) characteristics or not] are not different, they are (in fact) the same. The same for feelings, perception/conception, volition and consciousness. (3)

Here are the answers:

a) The way they appear, form and disappear, change in our 6 senses and in our Consciousness Base are not different. In many ways they happen, proceed in the same way.

b) In the way they come, appear and the way they go, disappear there is an inherent feature they “possess”, exist with, that is : VOIDNESS ( or Emptiness)

As such, we can surely say the logic in the Heart Sutra do not refute/deny the logic of the Aristotelian school, in many groups, sets of things (dharmas) at the normal, usual level of perception and conception. The differences will manifest when we meditate and contemplate for a long time on these issues of identity, nature of things and logic. This Integrator of Meditative-Contemplative experience in the language of scripture just dives deeper and deeper to explore the way things exist and disappear.

Notes:

1. Also, when you start to conceptualize things, expand definitions, therefore import more propositions into the original problem, the matter will become more complicated, messy and confusing.

2. “But not all” is my observation/finding.

3. Have and Have-not forms, characteristics in whichever ways : in our five senses of our organs or in our consciousness.

4. Hint : What the Heart Sutra “discuss” of “forms” and Voidness ( Emptimess) is (very) different from what Aristotle discusses, although to a certain degree, they are both related to the “nature” of things in different ways of inquiry.

5. Just as I said before: Sunyata ( Voidness) does not refuse/deny the “truths” of other mental acts on certain things , and planes. In this example, Aristotle’s logic, on the plane of conceptualization, or epistemology. Sunyata only does not accept any system of truth as capable of structuring, constructing the Ultimate Truth. And for itself, the masters who created Sunyata do not wish It to become any such system.

After crossing the river, does the river-crossing man want to continue carrying the raft on his shoulder ?

---

Đối với nhiều sự, vật, trong tư tưởng hệ Bát Nhã không có gì phản bác những quy luật về Luận lý trong triết học của triết gia Aristotle, nếu quán sát trên bình diện thông thuờng , nơi các hiện tượng, khái niệm được nhận thức, khái niệm hóa mà thành lập, như thường thấy trong triết học, luận lý học phương Tây. Và cũng thường thấy như thế trong triết học, luận lý học phương Đông. Ý nói đối với các nguyên lý về mâu thuẫn, triệt tam, hay đồng nhất.

Người ta, người suy tư, chỉ nhầm lẫn trong một thời gian dài, trong việc hiểu các ý nghĩa gói trong hệ Bát nhã.

Về các chân lý của ông Aristotle, ta có thể thấy những điều sau đây từ hệ Bát Nhã về một số sự vật, một số tập hợp các pháp, nhưng không phải là toàn thể các pháp.

1. Luật đồng nhất không có gì sai:

Hoa hồng là hoa hồng; hoa diên vỹ là hoa diên vỹ

2. Luật mâu thuẫn (hay chồng mâu thuẫn) cũng không sai :

Hoa hồng là hoa hồng, không phải hoa iris ( diên vỹ). Hay nói rộng ra, không phải một cái gì khác không mang những đặc tính, thuộc tính của hoa hồng— một cách tồng quát, trong cách quan niệm, và cả khái quát hóa.

3. Luật triệt tam cũng thế :

Hoa hồng chỉ có thể là hoa hồng, không thể cùng lúc là hoa iris, hay một cái khác. Khi các nhà luận lý khởi sự đặt thêm vào đấy khái niệm “ không phải hồng” là lúc vấn đề ngày càng trở nên rối rắm. Rối rắm bắt đầu từ việc định nghĩa, hình thành khái niệm, các liên hệ (luận lý) trong các khái niệm ở các mặt, ví dụ như ngôn ngữ, luận lý.

Vậy tại sao , tư tưởng Tâm Kinh Bát Nhã lại phát biểu :

“Sắc bất dị Không, Không bất dị Sắc; Sắc tức thị Không, Không tức thị Sắc. Thọ, Tưởng, Hành , Thức diệc phục như thị ?

Đây là câu trả lời :

a) Vì cách của chúng xuất hiện, hình thành, rồi thay đổi, biến mất trong sáu giác quan của ta, trong Tâm không khác nhau. Trong rất nhiều trường hợp cách chúng hiện ra, thay đổi biến đi giống nhau.

b) Trong cách thành, trụ, hoại, diệt , các sự việc, các pháp đều chia sẻ chung một đặc tính . Đó là đặc tính của Tánh Không trong chính “tự thân” chúng.

Vì thế cho nên, sau khi quán sát, thiền quán nhiều năm ta có thể nói, trong (rất) nhiều trường hợp, tư tưởng trong Tâm kinh hay hệ Bát Nhã không phủ định/chối từ luận lý của trường phái Aristotle. Bát Nhã chỉ lặn sâu, rất sâu trong Tâm thức, tri thức con người để hiểu sự vật, các pháp, qua Thiến quán, Quán tưởng mả thấy, và thấy các sự khác biệt.

Notes:

1. Như đã từng nói trước đây : Tánh không không phản đối, từ chối một số “sự thật” trong một số vấn đề, trên một số bình diện của nhận thức, trong trường hợp này là Luận lý của triết gia Aristotle trên bình diện Nhận thức thức luận, hay vấn đề khái niệm hóa trong những trường hợp thông thường của tư tưởng con người. Điều mà Tánh Không, hay ở đây là Tánh Không đề cập trong Tâm Kinh Bát Nhã phủ nhận là khả năng của các hệ thống tư tưởng trong việc nắm bắt, thành lập một hệ thống có thể mô tả, diễn đạt được Sự Thật Tối hậu. Chính Tánh Không cũng không muốn được các luận sư, đạo sư bàn đến, luận đến để trở thành một hệ thống như thế.

Qua bờ rồi, có ai muốn tiếp tục vác bè không ?

2. Sắc và Không không khác, lại rất giống nhau. Đó là điều TKBN nói. Nghe như đem lý luận của ngài Aristotle vất xuống sông. Nhưng thật ra không phải thế. Cái Sắc được nói đến ở đây là nói về Tánh, Thể tánh của toàn thể các pháp, và cái Không là cái (“Tánh”) Phủ định toàn thể. Không có sự lý luận về luật đồng nhất, hoặc chống mâu thuẫn như thấy trong Aristotle ở đây.

CH

Oct. 2015