Chữ như Đá nền (*) —

một bài thơ của nhà thơ Beat generation Gary Snyder

Trong khi tại quê hương đang xảy ra việc có mấy não bộ khùng điên, quái đản đang định sửa chữ , đổi dạy trẻ thơ cách học tiếng Việt thì tình cờ gặp bài thơ về đá tảng, về nền tảng trong cả hai nghĩa đen và bóng của Gary Snyder , nên dịch ra và chú giải cho mọi người đọc, tham khảo cho thấy một quan niệm về chữ, hay chữ nghĩa nói chung

            Riprap

Lay down these words

Before your mind like rocks.

             placed solid, by hands   

In choice of place, set

Before the body of the mind

             in space and time:

Solidity of bark, leaf, or wall

             riprap of things:

Cobble of milky way,

             straying planets,

These poems, people,

             lost ponies with

Dragging saddles —

             and rocky sure-foot trails.   

The worlds like an endless   

             four-dimensional

Game of Go.

             ants and pebbles

In the thin loam, each rock a word   

             a creek-washed stone

Granite: ingrained

             with torment of fire and weight   

Crystal and sediment linked hot

             all change, in thoughts,   

As well as things.

dịch :

                    Nền Tảng

Ghi khắc nhé

Trong não như đặt đá

                   bằng tay khéo

Chọn chỗ thích hợp, tương ứng cho hồng nhạn bay cao

                                  trời kia rộng mở:

    Kết hợp hòa hài kiên cố vỏ, lá ,

          vách đá vững bền sự sự vật vật :

               sỏi đá từ trời bên suối, bên non,

                     thơ văn kim cổ, con người muôn vẻ ,

      ngựa lạc bên đường, cương đà mất chủ—

                          và đường núi gian nguy.

Thế giới muôn loài

                   như Cờ vây bốn chiều vô tận.

      kiến bé bò quanh, đá cuội trầm lắng

Nơi bùn đất mỏng manh, đá là chữ

             thân đã giũa mài bên nước trong chảy xiết

Hoa cương : căn cốt thiết thạch

              dãi dầu lửa đốt kinh thiên, trọng lượng ép đè

Tinh thể pha lê, trầm tích

              gắn kết biến hóa, đổi thay
                                lý và sự

                      nơi lửa nung khắc nghiệt.        

Notes :

     *  Riprap :

·       Đá để làm nền, thường là cobblestone (đá cuội lớn nhỏ) đã được các giòng sông hay suối làm mòn nhẵn đi, rồi người ta đi lấy về làm nền, trải đường, từ thế kỷ 15 ở Anh quốc, hay xa hơn để lót cách tuyến đường ở La Mã thế kỷ 3. Còn có nghĩa là nền tảng, vừa trong nghĩa đen và nghĩa bóng.

·       Với quan niệm của nhà thơ G. Snyder, chữ và nói chung chữ nghĩa, cũng có sự quan trọng như những viên đá, cục đá lớn nhỏ để lót đường, tạo nền cho việc qua lại; đặc biệt quan trọng cho những lối đi trong rừng núi có những chỗ rất cheo leo, hiểm trở. Gary Snyder rành rọt việc sống với núi rừng từ nhỏ, và có lẽ đã từng thấy những con ngựa “về không”, giây cương đã mất chủ trên đường trở lại trên đường núi gập ghềnh hiểm trở.